دەقی یاسا

به‌ناوی خودای گه‌وره‌و میهره‌بان
به‌ناوی گه‌له‌وه‌
سه‌رۆكایه‌تی ئه‌نجومه‌نی نیشتمانیی كوردستان- عێراق

پشت به‌ حوكمی بڕگه‌ی (1) له‌ مادده‌ی (56) یاسای ژماره‌ (1) ساڵی 1992 ی هه‌موار كراو و، له‌سه‌ر داوای ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران هه‌رێمی كوردستان-عیراق، ئه‌نجومه‌نی نیشتمانی كوردستان- عیراق له‌ دانیشتنی ژماره‌ (10)ی رۆژی 3/10/2007 یدا بریاری ده‌رچوواندنی ئه‌م یاسایه‌ی خواره‌وه‌یدا: 

یاسای ژماره‌ ( 23 )ی ساڵی 2007
یاسای ده‌سه‌ڵاتی داده‌وه‌ریی هه‌رێمی كوردستان ـ عێراق
ده‌روازه‌ی یه‌كه‌م
(حوكمه‌ گشتییه‌كان)

مادده‌ی یه‌كه‌م:
مه‌به‌ست له‌م زاراوانه‌ی خواره‌وه‌ ماناكانی به‌رامبه‌ریانه‌ بۆ مه‌به‌ستی ئه‌م یاسایه‌:
یه‌كه‌م :هه‌رێم: هه‌رێمی كوردستان ـ عیراق.
دووه‌م :ئه‌نجومه‌ن: ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ریی هه‌رێم.
سێیه‌م: سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌ن – سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ریی هه‌رێمی كوردستان.
مادده‌ی دووه‌م:
دادوه‌ریی سه‌ربه‌خۆیه‌ و له‌ یاسا به‌ولاوه‌ هیچ ده‌سته‌ڵاتێكی به‌سه‌ردا نییه‌
مادده‌ی سێیه‌م:
به‌ناوی گه‌له‌وه‌ حوكمه‌كان ده‌رده‌چن و جێبه‌جێ ده‌كرێن .
مادده‌ی چواره‌م:
ده‌سته‌ڵاتی دادوه‌ری بودجه‌یه‌كی تایبه‌تی هه‌یه‌ و له‌لایه‌ن ئه‌نجومه‌نی دادوه‌رییه‌وه‌ ئاماده‌ ده‌كرێ و ده‌خرێـته‌ به‌رده‌م ئه‌نجومه‌نی نیشتمانیی كوردستان ـ عیراق بۆ په‌سه‌ند كردنی و ده‌بێـته‌ پاشكۆی بودجه‌ی گشتی هه‌رێم.
مادده‌ی پێنجه‌م:
دادگاكان ده‌سته‌ڵاتیان به‌سه‌ر هه‌موو كه‌سێكی سروشتی و مه‌عنه‌ویدا هه‌یه‌، تا ده‌گاته‌ حكومه‌تیش و تایبه‌تمه‌نده‌ به‌ یه‌كلاكردنه‌وه‌ی هه‌موو كێشه‌ و تاوانه‌كان.
مادده‌ی شه‌شه‌م: 
زمانی كوردی زمانی دادگاكانه‌ و ده‌شێ له‌ كاتی پێویستدا زمانی عه‌ره‌بی به‌كاربێ.
مادده‌ی حه‌وته‌وم:
دانیشتنی دادگاكان ئاشكرایه‌، ته‌نیا ئه‌گه‌ر دادگا بڕیاریدا به‌ نهێنی بێت له‌به‌ر ڕه‌چاوكردنی ره‌وشت و نیزامی گشتی یان بۆ رێزگرتن له‌ خێزان به‌ مه‌رجێك بڕیاری حوكمدان له‌ دانیشتنێكی ئاشكرا دابێت.
مادده‌ی هه‌شته‌م:
یه‌كه‌م: دادگاكان داوای حقووقی و باری كه‌سیه‌تی له‌ ماوه‌ی پشووی دادگاكان نابینن ئه‌گه‌ر به‌ په‌له‌ نه‌بن و هه‌موو دادگایی كردنێك له‌ رۆژی یه‌كه‌می مانگی ته‌مووزه‌وه‌ تاكو یه‌كه‌م رۆژی مانگی ئه‌یلوولی هه‌موو ساڵێك راده‌وه‌ستن و داوای به‌ په‌له‌ش ده‌سنیشان ده‌كرێن بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ به‌ به‌یاننامه‌یه‌ك كه‌ سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ریی ده‌ری ده‌كات.
دووه‌م: سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ریی بۆی هه‌یه‌ له‌ كاتی پێویستدا ماوه‌ی پشووه‌كه‌ بۆ ماوه‌یه‌ك كورت بكاته‌وه‌ كه‌ له‌ (30) رۆژ زیاتر نه‌بێ. 

ده‌روازه‌ی دووه‌م 
پێكهاته‌ دادوه‌رییه‌كان 
به‌شی یه‌كه‌م
جۆره‌كانی دادگا

مادده‌ی نۆیه‌م:
دادگاكانی مه‌ده‌نی له‌مانه‌ پێكدێن:
یه‌كه‌م: دادگای پێداچوونه‌وه‌.
دووه‌م: دادگاكانی تێهه‌ڵچوونه‌وه‌.
سێیه‌م: دادگاكانی تاوان.
چواره‌م: دادگاكانی به‌رایی.
پێنجه‌م: دادگاكانی نه‌وجه‌وانان.
ش ه‌شه‌م: دادگاكانی باری كه‌سایه‌تی.
حه‌وته‌م: دادگاكانی كه‌تن.
هه‌شته‌م: دادگاكانی كار.
نۆیه‌م: دادگاكانی لێكۆڵینه‌وه‌.
ده‌یه‌م: دادگاكانی مادده‌كانی كه‌سایه‌تی بۆ مه‌سیحیه‌كان و ئێزدیه‌كان و ئاینه‌كانی تر.

به‌شی دووه‌م
تایبه‌تمه‌ندی دادگاكان
لقی یه‌كه‌م-دادگای پێداچوونه‌وه‌

مادده‌ی ده‌یه‌م: 
دادگای پێداچوونه‌وه‌ ده‌سته‌ی باڵای دادوه‌رییه‌، چاودێری دادوه‌ری به‌سه‌ر هه‌موو دادگا مه‌ده‌نیه‌كان له‌ هه‌رێمدا ده‌كات و، به‌لانی كه‌مه‌وه‌ له‌ نۆ دادوه‌ر پێكدێ كه‌ سه‌رۆك و جێگره‌كانی تێدایه‌ و باره‌گاكه‌ی له‌ هه‌ولێری پایته‌ختی هه‌رێم ده‌بێ.



مادده‌ی یازده‌م: 
یه‌كه‌م: ده‌سته‌كانی دادگای پێداچوونه‌وه‌ به‌م جۆره‌ ده‌بن:
1- ده‌سته‌ی گشتی: به‌ سه‌رۆكایه‌تی سه‌رۆكی دادگای پێداچوونه‌وه‌ یان یه‌كێك له‌ جێگره‌كانی یا خود كۆنترین دادوه‌ر ئه‌گه‌ر ئه‌وانه‌ ئاماده‌ نه‌بوون یاخود. به‌ربه‌ستێكی یاساییان هاته‌ پێش بۆ به‌شدار بوونیان ده‌به‌سترێ به‌ ئه‌ندامیه‌تی جێگره‌كانی و هه‌موو دادوه‌ره‌ كاراكان تێیدا و تایبه‌تمه‌ند ده‌بێ به‌بینینی ئه‌مانه‌ی خواره‌وه‌:
أ ـ ئه‌و داوایانه‌ی حوكمی له‌ سێداره‌دانیان پێده‌رچووه‌.
ب ـ یه‌كلاكردنه‌وه‌ی ئه‌و كێشه‌یه‌ی له‌ ئه‌نجامی ناكۆكی نێوان حوكمه‌كان و بڕیاره‌كانی دادگای پێداچوونه‌وه‌ رووده‌ده‌ن.
ج ـ ئه‌وه‌ی له‌ یه‌كێك له‌ ده‌سته‌كانی دیكه‌وه‌ بۆی ده‌نێردریت، ئه‌گه‌ر پاشگه‌زبوونه‌وه‌ی له‌ پڕه‌نسیپێك دا بینی كه‌ له‌ حوكمه‌كانی پێشوو بڕیاری له‌سه‌ر درابوو.
د ـ ئه‌وانه‌ی یاساكانی تر ده‌یان گرێته‌وه‌.
2 ـ ده‌سته‌ی فراوان: به‌ سه‌رۆكایه‌تی سه‌رۆكی دادگای پێداچوونه‌وه‌ یاخود كۆنترین جێگری یاخود كۆنترین دادوه‌ر تێیدا له‌ كاتی ئاماده‌ نه‌بوونیان یان بوونی به‌ربه‌ستێكی یاسایی له‌و به‌شدارنه‌بوونه‌ی تێیداو، به‌ ئه‌ندامیه‌تی به‌لانی كه‌م شه‌ش له‌ دادوه‌رانی ده‌به‌سترێ و تایبه‌تمه‌ند ده‌بێ به‌ بینینی ئه‌مانه‌ی خواره‌وه‌:
أ ـ بوونی ناكۆكی له‌سه‌ر جێبه‌جێ كردنی دوو حوكم كه‌ پله‌ی بنبڕیان وه‌رگرتبێ و دژ به‌یه‌ك بن و سه‌باره‌ت یه‌ك بابه‌ت ده‌ركرابن ئه‌گه‌ر له‌ نێوان ناكۆكه‌كان خۆیاندا بێت یان یه‌كێكیان لایه‌ن بێت له‌ دوو حوكمه‌كه‌دا و په‌سه‌ند كردنی یه‌ك له‌ و حوكمانه‌ و بڕیاردان له‌سه‌ر جێبه‌جێ كردنی بێ له‌ حوكمه‌كه‌ی تر، له‌و باره‌دا سه‌رۆكی دادگای پێداچوونه‌وه‌ بۆی هه‌یه‌ جێبه‌جێ كردنی ئه‌و دوو حوكمه‌ دژ به‌یه‌كه‌ رابگرێ، تاكو بڕیاری پێداچوونه‌وه‌ ده‌رده‌چێ.
ب ـ ئه‌و ناكۆكیه‌ی ده‌كه‌وێته‌ نێوان دوو دادگا له‌باره‌ی ده‌سنیشان كردنی تایبه‌تمه‌ندی له‌سه‌یر كردنی داواكه‌. 
ج ـ ئه‌و حوكم و بڕیارانه‌ی سه‌رۆك بۆی ده‌نێرێ تاكو له‌ چوارچێوه‌ی تایبه‌تمه‌ندی دادگا بڕیاری یه‌كلاكه‌ره‌وه‌یان له‌ باره‌یه‌وه‌ بدات به‌ پێی ئه‌و یاسایه‌ی كه‌ ئه‌و حوكم و بڕیارانه‌ی پێ ده‌رچووه‌.
3ـ ده‌سته‌ی مه‌ده‌نی: تایبه‌تمه‌نده‌ به‌ بینینی ئه‌و حوكم و بڕیارانه‌ی كه‌ له‌ داوا مه‌ده‌نییه‌كان و داوا جۆراوجۆره‌كانی تر كه‌ له‌ دادگاكان و لیژنه‌كانه‌وه‌ به‌ پێی یاسا ده‌رچوون.
4 ـ ده‌سته‌ی باری كه‌سایه‌تی: تایبه‌تمه‌نده‌ به‌ بینینی ئه‌و حوكم و بڕیارانه‌ی كه‌ له‌ دادگاكانی باری كه‌سایه‌تی و مادده‌كانی كه‌سایه‌تییه‌وه‌ به‌ پێی یاسا ده‌رچوون.
5 ـ ده‌سته‌ی سزایی: تایبه‌تمه‌نده‌ به‌ بینینی ئه‌و حوكم و بڕیارانه‌ی كه‌ له‌ داوا سزاییه‌كانه‌وه‌ به‌ پێی حوكمه‌كانی یاسا ده‌رچوون.
6 ـ ده‌سته‌ی كشتوكاڵی: تایبه‌تمه‌نده‌ به‌ بینینی ئه‌و حوكم و بڕیارانه‌ی كه‌ له‌ لیژنه‌كانی زه‌وی و زارو ده‌ست به‌سه‌رداگرتن دا ده‌رچوون.
دووه‌م: ده‌سته‌ی مه‌ده‌نی و ده‌سته‌ی باری كه‌سایه‌تی و ده‌سته‌ی سزایی و ده‌سته‌ی كشتوكاڵ به‌ سه‌رۆكایه‌تی یه‌كێك له‌ جێگره‌كانی سه‌رۆك یا ئه‌و كه‌سه‌ی كه‌ ده‌سته‌ی سه‌رۆكایه‌تی هه‌ڵیده‌بژیرێ و به‌ ئه‌ندامیه‌تی به‌لانی كه‌م دوو له‌ دادوه‌ره‌كانی دادگا ده‌به‌سترێ.
سێیه‌م: ده‌سته‌ی مه‌ده‌نی به‌ سه‌رۆكایه‌تی یه‌كێك له‌ جێگره‌كانی سه‌رۆك و ئه‌ندامێتی به‌لانی كه‌م چوار له‌ دادوه‌رانی دادگا ده‌به‌سترێ له‌ و كاته‌ی كه‌ سه‌یری ئه‌و حوكمانه‌ ده‌كات كه‌ له‌ دادگاكانی تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ به‌ سیفه‌تی بنه‌ڕه‌تی ده‌رچوون، هه‌روه‌ها سه‌باره‌ت به‌ ده‌سته‌ی سزاییش كاتێك كه‌ سه‌یری حوكم و بڕیاره‌كانی دادگاكانی تاوان ده‌كات.
چواره‌م:
1ـ ده‌شێ ده‌سته‌ی دیكه‌ به‌ بڕیاری ده‌سته‌ی سه‌رۆكایه‌تی پێك بهێنرێت.
2ـ ده‌سته‌ی سه‌رۆكایه‌تی له‌ سه‌رۆكی دادگای پێداچوونه‌وه‌ و هه‌ردوو جێگره‌كه‌ی پێكدێ و له‌ كاتی ئاماده‌ نه‌بوونی یه‌ك له‌وانه‌، كۆنترین دادوه‌ر له‌ دادگادا جێی ده‌گرێته‌وه‌.
مادده‌ی دوازده‌م:
پێكهاتنی ده‌سته‌كانی دادگا به‌ ده‌سته‌ی فراوانیشه‌وه‌ و به‌ناو نانی سه‌رۆكه‌كانی و ئه‌ندامانیشیه‌وه‌ له‌ سه‌ره‌تای هه‌موو ساڵێك دا به‌ بڕیارێكی ده‌سته‌ی سه‌رۆكایه‌تی ده‌بێ و له‌كاتی ئاماده‌ نه‌بوونی یه‌كێك له‌ ســـــه‌رۆكه‌كانیشی كۆنترین دادوه‌ر جێی ده‌گرێته‌وه‌ و ئه‌ندامه‌كانیش ناگۆڕدرێن مه‌گه‌ر پێویســــتی وا بخوازێ و به‌هه‌مان شێوه‌.
مادده‌ی سێزده‌م:
یه‌كه‌م: ده‌سته‌ڵاته‌كانی سه‌رۆكی دادگای پێداچوونه‌وه‌ به‌م شێوه‌یه‌ی خواره‌وه‌ ده‌بێ:
1-به‌ڕێوه‌بردنی دادگا.
2- سه‌رۆكایه‌تی كردنی ده‌سته‌ی سه‌رۆكایه‌تی.
 3-سه‌رۆكایه‌تی كردنی ده‌سته‌ی گشتی و ده‌سته‌ی فراوان یا هه‌ر ده‌سته‌یه‌ك له‌ ده‌سته‌كانی  دادگای پێداچوونه‌وه‌.
4- پشكنینی كاره‌كانی دادگای پێداچوونه‌وه‌.
5 ـ ره‌وانه‌ كردنی ئه‌و تانووتانه‌ی پێشكه‌ش به‌ دادگا ده‌كرێن بۆ وه‌رگرتنی پاره‌ی ره‌سم و ئه‌مانات و تۆمار كردنیان.
6 ـ مۆڵه‌تدان به‌ دادوه‌رانی دادگا و كارمه‌ندانی.
7 ـ به‌رز كردنه‌وه‌ی راپۆرتی ساڵانه‌ له‌ باره‌ی كارمه‌ندانی بۆ ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ریی.
8 ـ واژۆ كردنی نووسراوه‌ فه‌رمییه‌كان.
دووه‌م: ده‌سته‌ڵاته‌كانی كۆنترین جێگری سه‌رۆكی دادگای پێداچوونه‌وه‌ ئه‌مانه‌ن:ـ
1 ـ ئه‌نجامدانی كاره‌كانی سه‌رۆكی دادگای پێداچوونه‌وه‌ له‌كاتی ئاماده‌ نه‌بوونی.
2 ـ سه‌رۆكایه‌تی كردنی ده‌سته‌یه‌ك یا زیاتر له‌ ده‌سته‌كانی دادگای پێداچوونه‌وه‌.
3 ـ واژۆ كردنی نووسراو و ناردنه‌وه‌ی دۆسیه‌ی داوا یه‌كلاكراوه‌كان به‌ هاوپێچی بڕیاره‌كانی دادگای پێداچوونه‌وه‌وه‌.
4 ـ ئه‌و ده‌سته‌ڵاتانه‌ی دی كه‌ سه‌رۆك پێی ده‌دات.

لقی دووه‌م 
دادگاكانی تێهه‌ڵچوونه‌وه‌
مادده‌ی چوارده‌م: 
یه‌كه‌م: دادگای تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ ده‌سته‌ی باڵای دادوه‌ری دادگاكانی پارێزگایه‌ك یان زیاتره‌و، له‌ سه‌رۆك و چه‌ند جێگرێكی سه‌رۆك و دادوه‌ران پێك دێت و تایبه‌تمه‌ندیی دیاری كراو به‌ پێی یاسا پیاده‌ ده‌كا:
دووه‌م: دادگاكانی تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ به‌م شێوه‌یه‌ پێكدێن:ـ
1ـ دادگای تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ی ناوچه‌ی هه‌ولێر، دادگاكانی پارێزگای هه‌ولێر ده‌گرێته‌وه‌و ناوه‌نده‌كه‌ی له‌ شاری هه‌ولێر ده‌بێ.
2ـ دادگای تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ی ناوچه‌ی دهۆك، دادگاكانی پارێزگای دهۆك ده‌گرێته‌وه‌و ناوه‌نده‌كه‌ی له‌ شاری دهۆك ده‌بێ.
3ـ دادگای تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ی ناوچه‌ی كه‌ركووك، دادگاكانی پارێزگای كه‌ركووك ده‌گرێته‌وه‌و ناوه‌نده‌كه‌ی به‌ شێوه‌یه‌كی كاتی له‌ شاری سلێمانی ده‌بێ.
4 ـ دادگای تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ی ناوچه‌ی سلێمانی، دادگاكانی پارێزگای سلێمانی ده‌گرێته‌وه‌و ناوه‌نده‌كه‌ی له‌ شاری سلێمانی ده‌بێ.
سێیه‌م: ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ری بۆی هه‌یه‌ دادگای دیكه‌ی تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ له‌ كاتی پێویست دابمه‌زرێنێ.
چواره‌م: ده‌شێ دادگایه‌ك یا زیاتر له‌ دادگای تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ دابمه‌زرێنرێ یاخود دابڕینی دادگایه‌ك یا زیاتر له‌ دادگای تێهه‌ڵچوونه‌ و لكاندنی به‌ دادگایه‌كی دیكه‌ی تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ به‌ بڕیاری ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ری ئه‌نجام بدرێ.
مادده‌ی پازده‌م: 
یه‌كه‌م:دادگای تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ و ده‌سته‌كانی به‌ سه‌رۆكایه‌تی سه‌رۆك یان یه‌كێك له‌ جێگره‌كانی و به‌ ئه‌ندامیه‌تی دوو له‌ جێگره‌كانی یان یه‌كێكیان و دادوه‌رێكی دادگای تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ یاخود به‌ ئه‌ندامیه‌تی دوو دادوه‌ر له‌ دادوه‌رانی ده‌به‌سترێ.
دووه‌م: ناو نانی سه‌رۆك و ئه‌ندامانی دادگای تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ به‌ بڕیاری ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ری ده‌بێ.
مادده‌ی شازده‌م:
سه‌رۆكی دادگای تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ له‌ ناوچه‌كه‌ی خۆیدا سه‌رپه‌رشتی دادگاكان و كاره‌كانیان ده‌كات و كار له‌ نێوان دادوه‌ره‌كانیدا دابه‌ش ده‌كات و، بۆی هه‌یه‌ بڕێك له‌ ده‌سه‌ڵاته‌كانی به‌ یه‌كێك له‌ جێگره‌كانی بدات.
مادده‌ی حه‌ڤده‌م:
یه‌كه‌م: له‌ هه‌ر ناوچه‌یه‌كی تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ ئه‌نجومه‌نێك به‌ ناوی(ئه‌نجومه‌نی ناوچه‌ی تێهه‌ڵچوونه‌وه‌) له‌ سه‌رۆكی دادگا و ئه‌ندامیه‌تی جێگره‌كانی و دادوه‌ره‌كانی دادگای تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ پێكدێ.
دووه‌م: ئه‌نجومه‌نه‌كه‌ كۆبوونه‌وه‌ی ده‌وری ئه‌نجام ده‌دات و سه‌رۆكه‌كه‌ی بۆی هه‌یه‌ له‌ كاتی پێویستدا بۆ كۆبوونه‌وه‌ بانگهێشتی بكات و به‌بێ ئاماده‌ بوونی به‌لانی كه‌م سێ له‌سـه‌ر چواری ئه‌ندامانی گرێ نادرێت.
سێیه‌م: ئه‌نجومه‌ن ئه‌م تایبه‌تمه‌ندییانه‌ی خواره‌وه‌ ئه‌نجام ده‌دات:
1 ـ له‌ پێداویستی دادگاكان و میلاكیان له‌به‌ر رۆشنایی پێویستی ساڵانه‌ ده‌دوێ و راپۆرتی ساڵانه‌ له‌باره‌یانه‌وه‌ بۆ ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ری به‌رزده‌كاته‌وه‌.
2 ـ له‌و گرفت و كێشـــانه‌ ده‌كۆڵێته‌وه‌ كه‌ رووبه‌ڕووی دادگاكان ده‌بنه‌وه‌و چاره‌ســـــه‌ری گونجاویان بۆ ده‌دۆزێته‌وه‌.
3-پێشكه‌ش كردنی پێشنیاز سه‌باره‌ت به‌ دانانی دادگا جۆربه‌جۆره‌كان.
4-چاكردنی شێوازه‌كانی كاركردن و به‌رزكردنه‌وه‌ی ئاستی كاركردن له‌ دادگاكاندا.
مادده‌ی هه‌ژده‌م:
یه‌كه‌م: ده‌سته‌ڵاته‌كانی سه‌رۆكی دادگای تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ به‌م شێوه‌یه‌ی خواره‌وه‌ ده‌بن.
1ـ سه‌رپه‌رشتی كردنی كاروباری به‌ڕێوه‌بردن و دابه‌ش كردنی كار له‌ نێو ناوچه‌كه‌یدا.
2ـ سه‌رۆكایه‌تی كردنی ئه‌نجومه‌نی ناوچه‌ی تێهه‌ڵچوونه‌وه‌.
3ـ سه‌رۆكایه‌تی كردنی دادگای تێهه‌ڵچونه‌وه‌ به‌سیفه‌تی پێداچوونه‌وه‌یی و بۆی هه‌یه‌ سه‌رۆكایه‌تی دادگای تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ش به‌سیفه‌تی ئه‌سڵی یاخود دادگای تاوانه‌كان بكات.
4ـ ره‌وانه‌ كردنی ئه‌و تانووتانه‌ی كه‌ پێشكه‌ش به‌ دادگای تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ به‌ سیفه‌تی تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ یاخود پێداچوونه‌وه‌ ده‌كرێن بۆ وه‌رگرتنی ره‌سمه‌كانیان.
5ـ به‌رزكردنه‌وه‌ی راپۆرتی ساڵانه‌ له‌ باره‌ی دادوه‌رو كارمه‌ندان بۆ ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ریی.
6ـ واژۆ كردنی نووسراوی فه‌رمی.
7ـ مۆڵه‌تدان به‌ داوه‌رانی دادگاو كارمه‌ندانی.
دووه‌م: ده‌سته‌ڵاته‌كانی جێگری سه‌رۆكی دادگای تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ به‌م جۆره‌ن:ـ
1ـ له‌ ئه‌ستۆگرتنی كاری سه‌رۆكی دادگای تێهه‌لچوونه‌وه‌ له‌ كاتی ئاماده‌ نه‌بوونی.
2ـ سه‌رۆكایه‌تی كردنی یه‌كێك له‌ ده‌سته‌كانی دادگای تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ یاخود دادگای تاوانه‌كان.
3-واژۆ كردنی نووسراوی ناردنه‌وه‌ی دۆسیه‌ی ئه‌و داوایانه‌ی یه‌كلاكراونه‌ته‌وه‌ به‌ هاوپێچی بڕیاره‌كانی دادگای تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ بۆ دادگای تایبه‌تمه‌ندی خۆی.
4ـ چاودێری ده‌وام كردنی دادوه‌رو كارمه‌ندان.
5ـ ئه‌و ده‌سته‌ڵاتانه‌ی دیكه‌ كه‌ سه‌رۆكی دادگای تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ پێی ده‌دات.

لقی سێیه‌م
دادگای تاوانه‌كان
مادده‌ی نۆزده‌م:
یه‌كه‌م: به‌پێی حوكمه‌كانی یاسا له‌ سه‌نته‌ری هه‌ر پاریزگایه‌ك دادگایه‌كی تاوانه‌كان بۆ سه‌یر كردنی داوای سزایی دیاریكراو داده‌مه‌زرێ.
دووه‌م: ده‌شێ له‌ دادگایه‌كی تاوان زیاتر له‌ پارێزگادا به‌بریاری ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ری دابمه‌زرێ و تایبه‌تمه‌ندیی نه‌وعی و شوێن و مه‌ڵبه‌ندی به‌ستنی تێدا ده‌ستنیشان بكرێ.
سێیه‌م: ده‌شێ دادگای تاوانه‌كان له‌ ده‌ره‌وه‌ی مه‌ڵبه‌ندی پارێزگا به‌ به‌یاننامه‌یه‌كی سه‌رۆكی دادگای تێهه‌ڵچوونه‌وه‌و له‌ سه‌ر پێشنیازێكی سه‌رۆكی دادگای تاوانه‌كان ببه‌سترێ.
مادده‌ی بیسته‌م:
یه‌كه‌م: دادگای تاوانه‌كان له‌ مه‌ڵبه‌ندی دادگای تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ به‌ سێ دادوه‌ر و به‌سه‌رۆكایه‌تی سه‌رۆكی دادگای تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ یان یه‌كێك له‌ جێگره‌كانی و ئه‌ندامیه‌تی دوو جێگری دیكه‌ی یان یه‌كێكیان و دادوه‌رێك یاخود به‌ ئه‌ندامیه‌تی دوو دادوه‌ر كه‌ پۆلی هه‌ر یه‌كێكیان له‌ پۆلی دووه‌م كه‌متر نه‌بێ ده‌به‌سترێ.
دووه‌م: دادگای تاوانه‌كان له‌ پارێزگاكانی تر كه‌ دادگای تێهه‌ڵچوونه‌وه‌یان تێدانیه‌ به‌ سه‌رۆكایه‌تی جێگری سه‌رۆك له‌ مه‌ڵبه‌ندی پارێزگا و ئه‌ندامیه‌تی دوو دادوه‌ر ده‌به‌سترێ كه‌ پۆلی هه‌ر یه‌كه‌یان له‌ پۆلی دووه‌م كه‌متر نه‌بێ.
سێیه‌م: ناونانی سه‌رۆك و ئه‌ندامه‌ ئه‌سڵیه‌كانی دادگای تاوانه‌كان و یه‌ده‌گه‌كان به‌بڕیاری ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ریی و له‌ سه‌رپێشنیازی سه‌رۆكی دادگای تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ ده‌بێ.

لقی چواره‌م
دادگاكانی به‌رایی
مادده‌ی بیست ویه‌كه‌م: 
له‌ مه‌ڵبه‌ندی هه‌ر پارێزگایه‌ك یا قه‌زایه‌ك دادیه‌گایه‌كی به‌رایی یا زیاتر داده‌مه‌زرێ و ده‌كرێ له‌ ناحیه‌كانیش به‌ به‌یاننامه‌یه‌ك كه‌ سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ریی ده‌ری ده‌كا پێك بهێنرێ و بۆی هه‌یه‌ ده‌سه‌ڵاتی شوێنی دادگاكه‌ بۆ زیاتر له‌ قه‌زا یا ناحیه‌یه‌ك فراوان بكاته‌وه‌.
مادده‌ی بیستءدووه‌م:
سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ری بۆی هه‌یه‌ له‌سه‌ر پێشنیازی سه‌رۆكی دادگای تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ دادگایه‌كی به‌رایی بۆ سه‌یركردنی جۆرێك یا زیاتر له‌ داواكان دابمه‌زرێنێ.
مادده‌ی بیست وسێیه‌م: 
دادگای به‌رایی به‌ دادوه‌رێك گرێ ده‌درێ و به‌پێی حوكمه‌كانی یاسا تایبه‌تمه‌نده‌ به‌ سه‌یر كردنی ئه‌و داواو كاروبارانه‌ی ده‌كه‌ونه‌ چوارچێوه‌ی تایبه‌تمه‌ندییه‌كه‌یه‌وه‌.

لقی پێنجه‌م
دادگاكانی نه‌وجه‌وانان
مادده‌ی بیست وچواره‌م:
یه‌كه‌م: دادگای نه‌وجه‌وانان له‌ ده‌سته‌یه‌ك به‌سه‌رۆكایه‌تی دادوه‌ری نه‌وجه‌وانان و ئه‌ندامیه‌تی دوو له‌ ناوبژیوانی شاره‌زا له‌ كێشه‌ی نه‌وجه‌وانان گرێ ده‌درێ و سه‌یری تاوانه‌كان ده‌كات و حوكمه‌كان به‌پێی یاسای چاودێری نه‌وجه‌وانان ده‌رده‌چوێنێ.
دووه‌م: ناولێنانی سه‌رۆكی ده‌سته‌و ناوبژیوانه‌ ئه‌سڵی و یه‌ده‌گه‌كان به‌ به‌یاننامه‌یه‌ك ده‌بێ كه‌ سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ری له‌ سه‌ر پێشنیازی سه‌رۆكی دادگای تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ ده‌ری ده‌كا.
 سێیه‌م: به‌پێی حوكمه‌كانی یاسای چاودێری نه‌وجه‌وانان، دادوه‌ری نه‌وجه‌وانان به‌ ته‌نیا خۆی سه‌یری سه‌رپێچی و كه‌تنه‌كان ده‌كات و دادوه‌ره‌كانی (كه‌تن)یش له‌ قه‌زاو ناحیه‌كان سه‌یری سه‌رپێچی و كه‌تنه‌كان ده‌كه‌ن.

لقی شه‌شه‌م
دادگای باری كه‌سایه‌تی
مادده‌ی بیست وپێنجه‌م:
دادگایه‌كی باری كه‌سایه‌تی یان زیاتر له‌ هه‌ر جێگایه‌ك داده‌مه‌زرێ كه‌ دادگای به‌رایی لێ بێت.
مادده‌ی بیست و شه‌شه‌م: 
سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ریی بۆی هه‌یه‌ له‌سه‌ر پێشنیازی سه‌رۆكی دادگای تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ دادگایه‌كی باری كه‌سایه‌تی بۆ سه‌یر كردنی جۆرێك یان زیاتر له‌ داواكان دابمه‌زرێنی.

مادده‌ی بیست و حه‌وته‌م: 
یه‌كه‌م: دادگای باری كه‌سایه‌تی به‌ یه‌ك دادوه‌ر گرێ ده‌درێ و به‌پێی حوكمه‌كانی یاسا تایبه‌تمه‌نده‌ به‌ سه‌یر كردنی مه‌سه‌له‌كانی باری كه‌سایه‌تی. 
دووه‌م: دادوه‌ری دادگای به‌رایی(موسلمان) به‌ دادوه‌ری دادگای باری كه‌سایه‌تی داده‌نرێ ئه‌گه‌ر دادوه‌ری تایبه‌تی نه‌بێ.
لقی حه‌وته‌م
دادگاكانی كه‌تن
مادده‌ی بیست و  هه‌شته‌م:
یه‌كه‌م: هه‌ر جێگایه‌ك دادگای به‌رایی لێ بێت، دادگایه‌كی(كه‌تن) یا زیاتری لێ داده‌مه‌زرێ و به‌پێی حوكمه‌كانی یاسا تایبه‌تمه‌ند ده‌بێ به‌ سه‌یر كردنی داوای دیاری كراو بۆی.
دووه‌م: دادگای كه‌تن به‌ دادوه‌رێك گرێ ده‌درێ.
سێیه‌م: دادوه‌ری دادگای به‌رایی به‌ دادوه‌ری دادگای كه‌تن داده‌نرێ ئه‌گه‌ر دادوه‌ری تایبه‌تی نه‌بوو.
مادده‌ی بیست و نۆیه‌م:
سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ریی بۆی هه‌یه‌ له‌سه‌ر پێشنیازی سه‌رۆكی دادگای تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ دادگایه‌كی كه‌تن دابمه‌زرێنێ بۆ سه‌یر كردنی جۆرێك یا زیاتر له‌ داواكان.

لقی هه‌شته‌م
دادگاكانی كار

مادده‌ی سی:
له‌ مه‌ڵبه‌ندی هه‌ر پارێزگایه‌ك دادگایه‌كی كار له‌ دادوه‌رێك پێكدێ و تایبه‌تمه‌ند ده‌بێ به‌ سه‌یر كردنی ئه‌و داواو كاروبارانه‌ی به‌پێی حوكمه‌كانی یاسا ده‌كه‌وته‌ چوارچێوه‌ی پسپۆڕیه‌كه‌یه‌وه‌.

لقی نۆیه‌م
دادگاكانی لێكۆڵینه‌وه‌
مادده‌ی سی و یه‌كه‌م: 
یه‌كه‌م: دادگایه‌كی لێكۆڵینه‌وه‌ یا زیاتر له‌ هه‌ر شوێنێك داده‌مه‌زرێ كه‌ دادگای به‌رایی لێ بێت و، دادوه‌ری دادگای به‌رایی ده‌بێته‌ دادوه‌ری لێكۆڵینه‌وه‌ ئه‌گه‌ر دادوه‌ری تایبه‌تی بۆ دانه‌نرا بێ.
دووه‌م: سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ری بۆی هه‌یه‌ له‌ سه‌ر پێشنیازی سه‌رۆكی دادگای تێهه‌ڵچوونه‌وه‌، دادگایه‌كی تایبه‌تی لێكۆڵینه‌وه‌ بۆ جۆرێك یا خود جۆره‌ دیاریكراوه‌كانی تاوان ته‌رخان بكات.
سێیه‌م:سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ری له‌سه‌ر پێشنیازی سه‌رۆكی دادگای تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ی ناوچه‌ بۆی هه‌یه‌ ده‌سته‌یه‌ك به‌ سه‌رۆكایه‌تی یه‌كێك له‌ دادوه‌ره‌كانی لێكۆڵینه‌وه‌ پێك بێنێ بۆ لێكۆڵینه‌وه‌ له‌ تاوانێك یاخود تاوانه‌ دیاری كراوه‌كان و ده‌سته‌ڵاتی دادوه‌ری لێكۆڵینه‌وه‌ی ده‌بێت.


لقی ده‌یه‌م
دادگای مادده‌كانی كه‌سایه‌تی
مادده‌ی سی و دووه‌م: 
یه‌كه‌م: له‌ مه‌ڵبه‌ندی هه‌ر پارێزگایه‌ك دادگایه‌ك بۆ مادده‌كانی كه‌سایه‌تی بۆ مه‌سیحیه‌كان و ئێزدییه‌كان و ئاینیه‌كانی تر پێكده‌هێنرێ و به‌ یه‌ك دادوه‌ر ده‌به‌سترێ و تایبه‌تمه‌ند ده‌بێ به‌ سه‌یر كردنی مادده‌كانی كه‌سایه‌تی و ده‌شێ له‌ مه‌ڵبه‌ندی قه‌زا و ناحیه‌كانیش به‌ به‌یاننامه‌یه‌كی سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ری له‌ كاتی پێویستدا دابمه‌زرێ.
دووه‌م: دادوه‌ری دادگای به‌رایی به‌دادوه‌ری له‌ دادگای مادده‌كانی كه‌ســایه‌تی داده‌نرێ ئه‌گه‌ر دادوه‌ری تایبه‌تی نه‌بێ.

ده‌روازه‌ی سێیه‌م
خزمه‌تی دادوه‌ریی
به‌شی یه‌كه‌م
ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ریی
مادده‌ی سی و سێیه‌م:
یه‌كه‌م: 
1ـ ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ریی به‌رزترین ده‌سته‌ڵاتی دادوه‌رییه‌ له‌ هه‌رێم و به‌سه‌رۆكایه‌تی سه‌رۆكی دادگای پێداچوونه‌وه‌ی هه‌رێمی كورستان-عیراق و ئه‌ندامیه‌تی جێگره‌كانی سه‌رۆك و سه‌رۆكی ده‌سته‌ی سه‌رپه‌رشتی دادوه‌ریی و سه‌رۆكی داواكاری گشتی وسه‌رۆكی دادگاكانی تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ له‌ هه‌رێم یا ئه‌وه‌ی جێیان ده‌گرێته‌وه‌ داده‌مه‌زرێ.
2ـ ئه‌گه‌ر سه‌رۆك ئاماده‌ نه‌بوو، كۆنترین جێگری جێی ده‌گرێته‌وه‌و ئه‌گه‌ر هه‌ر دووكیشیان ئاماده‌ نه‌بوون، ئه‌وا كۆنترین ئه‌ندام له‌ دادوه‌ره‌كانی پێداچوونه‌وه‌ سه‌رۆكایه‌تی ئه‌نجومه‌نه‌كه‌ ده‌كات.
دووه‌م: ئه‌نجومه‌ن به‌لانی كه‌م مانگی جارێك كۆده‌بێته‌وه‌ و سه‌رۆكیش بۆی هه‌یه‌ له‌ كاتی پێویستدا بۆ كۆبوونه‌وه‌ داوای بكات و ئه‌گه‌ر سه‌رۆك یا ئه‌وه‌ی كه‌ نوێنه‌رایه‌تی ده‌كات و به‌لانی كه‌م سێ له‌سه‌ر چواری ئه‌ندامانی ئاماده‌ نه‌بوو،نابه‌سترێ و، بڕیاره‌كانیش به‌ زۆرینه‌ی ژماره‌ی ئه‌ندامانی ئه‌نجومه‌نه‌كه‌ وه‌رده‌گیرێ.
سێیه‌م: ئه‌نجومه‌ن نووسینگه‌یه‌كی ده‌بێ، فه‌رمانبه‌رێك به‌پله‌ی به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی سه‌رۆكایه‌تی ده‌كات كه‌ بروانامه‌ی به‌كالۆریۆسی له‌ یاسا هه‌بێت و به‌لایه‌نی كه‌م پازده‌ ساڵ خزمه‌تی هه‌بێت و له‌سه‌ر پاڵاوتنی له‌لایه‌ن ئه‌نجومه‌نی دادوه‌رییه‌وه‌ داده‌مه‌زرێ و ژماره‌یه‌ك فه‌رمانبه‌ر یاریده‌ی ده‌ده‌ن و رێكخستنی كاری ئه‌نجومه‌ن و ئاماده‌ كردنی به‌رنامه‌و پوخته‌ كردنی مه‌سه‌له‌ به‌رچاوخراوه‌كان و پێڕاگه‌یاندنی بریاره‌كانی و كاره‌ كارگیرییه‌كانی تر ده‌گرێته‌ ئه‌ستۆ.
مادده‌ی سی و چواره‌م:
ئه‌نجومه‌ن ئه‌م تایبه‌تمه‌ندییانه‌ی خواره‌وه‌ ده‌گرێته‌ ئه‌ستۆ.
یه‌كه‌م: ئاماده‌ كردنی پلان و نه‌خشه‌ بۆ ده‌زگای دادوه‌ری و تووێژ له‌ سه‌ركردنی و ده‌ربڕینی تێبینیه‌كانی له‌ باره‌یه‌وه‌. 
دووه‌م: سه‌یر كردنی كاروباری دامه‌زراندن و به‌رزكردنه‌وه‌ و پایه‌ پێدان و گواستنه‌وه‌و گه‌ڕاندنه‌وه‌ی دادوه‌ره‌كان و لێكۆڵینه‌وه‌ له‌ ره‌وشت و توانایان و سه‌رپه‌رشتی كردنی سه‌ربه‌خۆیی دادوه‌ری.
سێیه‌م: ئاماده‌ كردنی بودجه‌ی ئه‌نجومه‌ن و به‌رزكردنه‌وه‌ی بۆ ئه‌نجومه‌نی نیشتمانیی كوردستان ـ عیراق بۆ په‌سند كردنی.
چواره‌م: لایه‌نی رێكخستنی كارگێڕیی و رێكخستنه‌كانی دادگاكان به‌ كاروباری خزمه‌تی كارمه‌ندانی و به‌رزه‌فتكردنیانه‌وه‌ ته‌نیا له‌ تایبه‌تمه‌ندیی ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ری ده‌بێ.
پێنجه‌م: دیاریكردنی میلاكاتی دادگاكان و دامه‌زراندنی فه‌رمانبه‌رانی كه‌ ئه‌و میلاكانه‌ پڕ ده‌كه‌نه‌وه‌و ئه‌وانی دیكه‌ له‌ چوارچێوه‌ی ته‌رخانكراوه‌كانی بودجه‌ی ئه‌نجومه‌ن ده‌بن. 
شه‌شه‌م: دانانی پێڕه‌وی ناوخۆ بۆ ئه‌نجومه‌ن.

به‌شی دووه‌م
دامه‌زراندنی دادوه‌ران
مادده‌ی سی و پێنجه‌م:
یه‌كه‌م: دادوه‌ر به‌پێی ئه‌م مه‌رجانه‌ی خواره‌وه‌ داده‌مه‌زرێ: ـ
1ـ ده‌بێ بڕوانامه‌ی به‌كالۆریۆسی له‌ یاسا یاخود هاوتاكه‌ی هه‌بێ.
2ـ ده‌بێ له‌ دوای ده‌رچوونی له‌ كۆلێجی یاسا به‌لانی كه‌م بۆ ماوه‌ی 10 ساڵ له‌ فرمانی لێكۆڵه‌ره‌وه‌ی دادی یان یاریده‌ری دادوه‌ری یاخود دادنووس یان جێبه‌جێ كاری داد یان به‌ڕێوه‌به‌ری چاودێری ناكامان یاخود له‌ فه‌رمانگه‌ی تۆماركردنی خانووبه‌ره‌ یاخود هه‌مان ماوه‌ی ناوبراو ده‌ستی دابێته‌ پیشه‌ی پارێزه‌ری یان فه‌رمانبه‌ری دادی كاركرده‌ له‌ به‌شی یاسادا له‌ فه‌رمانگه‌و ده‌زگا فه‌رمیه‌كان كه‌ به‌لایه‌نی كه‌مه‌وه‌ ساڵانه‌ پێنج داوای دادگاكاندا ده‌یبێت له‌ ماوه‌ی ده‌سته‌ دانه‌كاریش له‌و فه‌رمانه‌ ناوبراوانه‌ پێنج ساڵه‌ ئه‌گه‌ر بڕوانامه‌ی ماجستێری له‌ یاسا به‌ده‌ست هێنابێ و سێ ساڵه‌ ئه‌گه‌ر بڕوانامه‌ی دكتۆرای له‌ یاسا به‌ ده‌ست هێنابێ چ جا ئه‌وه‌ی ده‌سته‌دانه‌ كاره‌كه‌ی پێش وه‌ده‌ست هێنانی ئه‌و دوو بڕوانامه‌یه‌بێ یاخود له‌ دوایاندا بێت.
3ـ ته‌مه‌نی له‌ 30 ساڵ كه‌متر نه‌بێ.
4ـ ده‌بێ عیراقی بێت.
5ـ زمانی كوردی و عه‌ره‌بی به‌خوێندنه‌وه‌و نووسینه‌وه‌ به‌باشی بزانێ.
6ـ له‌ تاقیكردنه‌وه‌ی به‌ زاره‌كی و به‌نووسین له‌به‌رده‌م ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ریی ده‌ربچێت.
7ـ پێویسته‌ هیچ ناته‌واوییه‌كی جه‌سته‌یی نه‌بێت، كه‌ رێگه‌ له‌ جێبه‌جێ كردنی ئه‌ركه‌كانی بگرێ.
8ـ ده‌بێ ناوبانگ و ره‌وشتی باش بێت.
9ـ ده‌بێ به‌ڵێن بدات دوای دامه‌زراندنی كاری حزبی نه‌كات.
10-نابێ به‌ تاوانێكی ده‌سته‌ ئه‌نقه‌ستی نا سیاسی یا كه‌تنێكی ئابڕووبه‌ر حوكمدرابێ.
دووه‌م: ماوه‌ی كاركردن له‌ پارێزه‌ری و ئه‌و فرمانانه‌ی كه‌ له‌ بڕگه‌(یه‌كه‌م/2)دا ناویان هاتووه‌ بۆ مه‌به‌ستی به‌رز كردنه‌وه‌و سه‌رموچه‌و پایه‌پێدان حیسێب ده‌كرێ.


مادده‌ی سی و شه‌شه‌م:
یه‌كه‌م: دوای ده‌رچوونی مه‌رسوومی هه‌رێمی به‌ دامه‌زراندنی، ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ری ئه‌و دادگایه‌ دیاری ده‌كات كه‌ دادوه‌ر تێیدا ده‌ست به‌كار ده‌بێت.
دووه‌م: دادوه‌ر ده‌ست ناداته‌ كاره‌كه‌ی تاكو له‌به‌رده‌م سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ریی ئه‌م سوێنده‌ی خواره‌وه‌ نه‌خوات:
(سوێند ده‌خۆم به‌ خودا كه‌ دادپه‌روه‌رانه‌ له‌نێوان خه‌ڵكدا دادوه‌ری بكه‌م و یاساكان به‌ ئه‌مانه‌ت و ده‌ست پاكی و بێ لایه‌نی پیاده‌ بكه‌م)و سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ریش هه‌مان سوێند له‌به‌رده‌م سه‌رۆكی هه‌رێم ده‌خوات.
سێیه‌م: سه‌رۆك و ئه‌ندامانی دادگاكانی پێداچوونه‌وه‌ سوێند له‌به‌رده‌م سه‌رۆكی هه‌رێم ده‌خۆن.
مادده‌ی سی و حه‌وته‌م:
یه‌كه‌م: سه‌رۆكی دادگای پێداچوونه‌وه‌ له‌نێوان جێگرانی سه‌رۆك یاخود كۆنترین دادوه‌رانی داده‌مه‌زرێ ئه‌گه‌ر ماوه‌ی خزمه‌تی دادوه‌ری له‌ بیست وپێنج سالأ كه‌متر نه‌بێ.
دووه‌م: جێگری سه‌رۆك له‌نێو دادوه‌رانی دادگای پێداچوونه‌وه‌و له‌ نێوان دادوه‌ره‌كانی پۆلی یه‌كه‌م دا داده‌مه‌زرێ ئه‌گه‌ر ماوه‌ی كاركردنی له‌ خزمه‌تگوزاری دادوه‌ری له‌ بیســـت ودوو ســالأ كه‌متر نه‌بێ.
سێیه‌م: دادوه‌ر له‌ دادگای پێداچوونه‌وه‌ له‌ نێوان دادوه‌رانی پۆلی یه‌كه‌م داده‌مه‌زرێ ئه‌گه‌ر ماوه‌ی كاركردنی له‌ خزمه‌تی دادوه‌ری له‌ بیست سالأ كه‌متر نه‌بێ و ماوه‌یه‌ك له‌ دوو سالأ كه‌متر نه‌بێ له‌ یه‌كێك له‌م پایه‌ دادوه‌ریانه‌ی خواره‌وه‌ كاری كردبێ:
1-سه‌رۆكی دادگای تێهه‌ڵچوونه‌وه‌.
2-جێگری سه‌رۆكی دادگای تێهه‌ڵچوونه‌وه‌.
3-دادوه‌ری دادگای تێهه‌ڵچوونه‌وه‌.
4-سه‌رۆكی ده‌سته‌ی سه‌رپه‌رشتی دادوه‌ری.
5-ئه‌و پارێزه‌ره‌ی ماوه‌یه‌ك كاری له‌ پارێزه‌ری كردبێ كه‌ له‌ 25 سالأ كه‌متر نه‌بێ.
چواره‌م: سه‌رۆكی دادگای پێداچوونه‌وه‌و جێگره‌كانی و دادوه‌ری دادگای پێداچوونه‌وه‌ به‌ مه‌رسوومێكی هه‌رێمی وله‌سه‌ر پاڵاوتنی له‌لایه‌ن ئه‌نجومه‌نی دادوه‌رییه‌وه‌ داده‌مه‌زرێن.
مادده‌ی سی و هه‌شته‌م:
سه‌رۆكی دادگای پێداچوونه‌وه‌ به‌ پله‌ی وه‌زیر ده‌بێ و مووچه‌و ده‌رماڵه‌ی وه‌زیر وه‌رده‌گرێ.
مادده‌ی سی و نۆیه‌م:
مووچه‌و ده‌رماڵه‌ی دادوه‌رانی دادگای پێداچوونه‌وه‌و دادوه‌ره‌كانی دیكه‌ به‌ یاسا ده‌ستنیشان ده‌كرێن.

به‌شی سێیه‌م
به‌رزكردنه‌وه‌ی دادوه‌ران و بڵندكردنی پایه‌یان
مادده‌ی چله‌م:
یه‌كه‌م: پله‌كانی دادوه‌ران چوار پله‌ن(أ، ب، ج، د)له‌ پله‌ی (د) ـه‌وه‌ ده‌ست پێده‌كه‌ن.
دووه‌م: به‌رزكردنه‌وه‌ی دادوه‌ر له‌ پله‌یه‌ك بۆ پله‌یه‌كی به‌رزتر به‌ بڕیاری ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ری ده‌بێ، ئه‌مه‌ش دوای به‌سه‌ربردنی ماوه‌ی یاسایی كه‌ پێنج ساڵه‌.
سێیه‌م: ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ریی له‌ كاتی سه‌یركردنی به‌رزكردنه‌وه‌ی دادوه‌ر، راپۆرتی سه‌رۆكی ناوچه‌كانی تێهه‌ڵچوونه‌وه‌، وسه‌رپه‌رشتانی دادوه‌ری ره‌چاو ده‌كرێن له‌باره‌ی ئه‌وه‌ی په‌یوه‌ندیی به‌ توانایی و باش به‌ڕێوه‌بردنی كاره‌كانی و ئه‌وه‌ی په‌یوه‌ندی به‌ره‌وشتیه‌وه‌ هه‌یه‌.
چواره‌م: ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ری بڕیاری به‌رزكردنه‌وه‌ی دادوه‌ر ده‌دات ئه‌گه‌ر ساغ بووه‌وه‌ شیاوی به‌رزكردنه‌وه‌كه‌یه‌.
پێنجه‌م: ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ری بۆی هه‌یه‌ به‌ بڕیارێكی هۆدار به‌رزكردنه‌وه‌ی دادوه‌ر بۆ ماوه‌یه‌ك له‌ سێ مانگ كه‌متر نه‌بێ و له‌ ساڵێكیش پتر نه‌بێ وبۆ زیاتر له‌ جارێكیش دوابخات، ئه‌گه‌ر بینی شیاوی ئه‌و به‌رزكردنه‌وه‌یه‌ نیه‌.
شه‌شه‌م : ماوه‌ی به‌رزكردنه‌وه‌ له‌ پله‌یه‌ك بۆ پله‌یه‌كی به‌رزتر به‌ پێنج سالأ ده‌ستنیشان ده‌كرێت.
مادده‌ی چل ویه‌كه‌م:
یه‌كه‌م: پۆله‌كانی دادوه‌ران چوار پۆلن(یه‌كه‌م، دووه‌م، سێیه‌م، چواره‌م)و له‌ پۆلی چواره‌مه‌وه‌ ده‌ست پێده‌كه‌ن.
دووه‌م: دادوه‌ر له‌ پۆلێكه‌وه‌ بۆ پۆلێكی تر به‌ بڕیاری ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ری و له‌سه‌ر داوایه‌ك به‌رز ده‌كرێته‌وه‌ كه‌ پێشكه‌ش به‌ ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ری ده‌كرێ به‌ مه‌رجێك تۆژینه‌وه‌یه‌كی یاسایی پێشكه‌ش بكات و مووچه‌ی راده‌ی نزمی ئه‌و پوله‌ی وه‌رگرتبی كه‌ بۆی به‌رزده‌كرێته‌وه‌و پێنج ســاڵی له‌ پۆله‌كه‌ی به‌سه‌ر بردبێ.
سێیه‌م: ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ری له‌ كاتی پێشكه‌ش كردنی داواكاری به‌رزكردنه‌وه‌كه‌ ده‌بێ رای دادگای پێداچوونه‌وه‌و سه‌رۆكایه‌تی دادگای تێهه‌ڵچوونه‌وه‌و سه‌رۆكایه‌تی د ه‌سته‌ی سه‌رپه‌رشتی دادوه‌ری له‌باره‌ی توانای دادوه‌رو شیاوی بۆ به‌رزكردنه‌وه‌كه‌ وه‌رگرێ .
چواره‌م: سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ریی داواكارییه‌كه‌و شیاوی ئه‌و دادوه‌ره‌ به‌ به‌رزكردنه‌وه‌ به‌ نووسراوێك وه‌ك له‌ به‌ندی(3)سێیه‌می ئه‌م مادده‌یه‌دا هاتووه‌و له‌گەڵ رای خۆی بۆ ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ریی به‌رزده‌كاته‌وه‌.
پێنجه‌م: ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ریی له‌ هه‌ڵسه‌نگاندنیدا بۆ لێهاتوویی دادوه‌ر بۆ به‌رزكردنه‌وه‌ی پشت به‌و نووسراوانه‌ ده‌به‌ستێ كه‌ له‌ هه‌ردوو به‌ندی (3و 4)ی ئه‌م مادده‌یه‌دا هاتوون، له‌گه‌ڵ راپۆرته‌كانی ساڵانه‌ كه‌ له‌لایه‌ن سه‌رۆكانی سه‌رپه‌رشتیارانی دادوه‌ریی یه‌وه‌ به‌رزكراونه‌ته‌وه‌و ئه‌و حوكمانه‌ی كه‌ دادوه‌ر به‌ ماندووبوونێكی له‌ راده‌ به‌ده‌ر ده‌ریكردوون یاخود له‌ ناوه‌ڕۆكیاندا بیڕورای یاسایی وایان تێدایه‌ ئه‌وه‌ نیشانده‌دات كه‌ به‌دوای چالاكی فقهی و دادوه‌ریدا چووه‌. سه‌ره‌رای راپۆرتی ئه‌و لێژنه‌یه‌ی كه‌ وتووێژی له‌سه‌ر تۆژینه‌وه‌ یاساییه‌كه‌ی كردووه‌ كه‌ پێشكه‌شی كردبوو، له‌گه‌لأ ئه‌و پله‌یه‌ی كه‌ وه‌ری گرتووه‌و ئه‌گه‌ر ده‌ركه‌وت لێهاتووه‌ بۆ ئه‌و به‌رزكردنه‌وه‌یه‌، بڕیاری بنبڕیی به‌رزكردنه‌وه‌كه‌ی ده‌رده‌كه‌ن وپێی راده‌گه‌یه‌نرێ و ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ریی بۆی هه‌یه‌ به‌رزكردنه‌وه‌كه‌ به‌ بڕیارێكی هۆدار بۆ ماوه‌یه‌ك له‌ شه‌ش مانگ كه‌متر نه‌بێ و له‌ساڵێك پتر نه‌بێت دوا بخات بۆ زیاتر له‌ جارێك كه‌ بینرا شیاوی ئه‌وه‌ نییه‌.





به‌شی چواره‌م
پایه‌ دادوه‌رییه‌كان
مادده‌ی چل ودووه‌م:
یه‌كه‌م: سه‌رۆكی دادگای تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ له‌ دادوه‌ره‌كانی پۆلی یه‌كه‌م له‌ نێوان جێگره‌كانی سه‌رۆكی دادگاكانی تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ به‌ بڕیاری ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ریی داده‌مه‌زرێت.
دووه‌م: جێگری سه‌رۆكی دادگای تێهه‌ڵچوونه‌وه‌و دادوه‌رانی له‌نێو دادوه‌رانی پۆلی یه‌كه‌م یا دووه‌م به‌پێی پاڵاوتنیان له‌لایه‌ن سه‌رۆكی دادگای تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ به‌ بڕیارێك له‌ ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ری هه‌ڵده‌بژێردرێن.
مادده‌ی چل وسێیه‌م:
قیده‌می دادوه‌ران به‌پێی پۆل و پایه‌كه‌یان و مێژووی دامه‌زراندنیان ده‌بێ وله‌كاتی یه‌كسان بوون ئه‌وا قیده‌مه‌كه‌ به‌پێی ئه‌وه‌ ده‌بێ كه‌ ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ری بڕیاری له‌سه‌ر ده‌دات.

به‌شی پێنجه‌م
مۆڵه‌ت ومافی خانه‌نشینی
مادده‌ی چل وچواره‌م:
یه‌كه‌م: دادوه‌ر مافی مۆڵه‌تی ئاسایی به‌ مووچه‌ی ته‌واو هه‌یه‌ له‌ماوه‌ی خزمه‌تكردنی له‌هه‌ر هه‌شت رۆژدا مافی رۆژێكی هه‌یه‌.
دووه‌م: پێویسته‌ دادوه‌ر ساڵانه‌ له‌ سی رۆژ كه‌متر له‌ مۆڵه‌تی موسته‌حه‌قی خۆی وه‌رنه‌گرێت وله‌كاتێك كه‌ وه‌ری نه‌گرت، بۆی كۆناكرێته‌وه‌ ته‌نیا ئه‌و به‌شه‌ نه‌بێت كه‌ له‌ سی رۆژ زیاتره‌.
سێیه‌م: ده‌شێ ئه‌و مۆڵه‌ته‌ ئاساییانه‌ی كه‌ به‌پێی به‌ندی دووه‌م له‌م مادده‌یه‌دا بۆی ماوه‌ته‌وه‌ بۆی كۆبكرێته‌وه‌ به‌ مه‌رجێك له‌ ساڵێك پتر نه‌بێت.
چواره‌م: مۆڵه‌ته‌ ئاساییه‌كانی كه‌ له‌ خزمه‌ته‌كانی پێشووی ده‌یكه‌وت بۆ دادوه‌ر ده‌گه‌ڕێته‌وه‌.
مادده‌ی چل وپێنجه‌م:
یه‌كه‌م: ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ری بۆی هه‌یه‌ مۆڵه‌تی خوێندن له‌ ده‌ره‌وه‌ی هه‌رێم یا له‌ناوه‌وه‌ی بۆ ماوه‌ی دوو سالأ به‌ مووچه‌ی ته‌واو به‌دادوه‌ر بدات بۆ وه‌رگرتنی پسپۆڕیی له‌ بابه‌تێك كه‌ پێوه‌ندیی به‌ پسپۆرییه‌كانی دادوه‌ریی و داده‌وه‌ هه‌بێت و بۆ وه‌رگرتنی بڕوانامه‌ی ماجستێر یاخو دوكتۆرا وبۆی هه‌یه‌ ئه‌م مۆڵه‌ته‌ بۆ ماوه‌ی ساڵێكی دی درێژبكاته‌وه‌.
دووه‌م: ده‌شێ بۆماوه‌ی دوو سالأ مۆڵه‌تی خوێندنی دووه‌م بدرێت به‌وه‌ی مۆڵه‌تی یه‌كه‌می خوێندنه‌كه‌ی ته‌واوكردووه‌و بڕوانامه‌ی ماجستێری وه‌رگرتووه‌ بۆ مه‌به‌ستی وه‌رگرتنی بڕوانامه‌ی دوكتۆرا له‌ هه‌مان بابه‌تی ناوبراو كه‌ له‌ به‌ندی (یه‌كه‌م)له‌م مادده‌یه‌دا ناوی هاتووه‌. ئه‌مه‌ش دوای به‌سه‌ر چوونی ساڵێك له‌ ده‌ست به‌كاربوونی له‌ فرمانه‌كه‌ی ده‌بێ و ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ریش بۆی هه‌یه‌ ئه‌م مۆڵه‌ته‌ بۆ ساڵێكی تر درێژبكاته‌وه‌.
سێیه‌م: مۆڵه‌تی خوێندن به‌ خزمه‌تی دادوه‌ریی داده‌نرێ و قیده‌می بۆ ماوه‌ی دوو سالأ بۆ مه‌به‌ستی به‌رزكردنه‌وه‌و ته‌رقیه‌كردن وسه‌رمووچه‌ به‌و كه‌سه‌ ده‌درێ كه‌ بڕوانامه‌ی دوكتۆرا وه‌رده‌گرێ و ساڵێكیش بۆ ئه‌وانه‌ی بڕوانامه‌ی ماجستێر به‌ ده‌ست دێنن. 

مادده‌ی چل وشه‌شه‌م:
یه‌كه‌م: دادوه‌ر دوای ته‌واوكردنی ته‌مه‌نی شه‌ست و پێنج ساڵی خانه‌نشین ده‌كرێ و ئه‌وه‌ی خانه‌نشین ده‌كرێ مافی ئه‌وه‌ی هه‌یه‌، هه‌موو ئه‌و مووچه‌و ده‌رماڵانه‌ وه‌ربگرێ كه‌ به‌ر له‌ خانه‌نشین بوونی وه‌ریده‌گرتن.
دووه‌م: له‌ كاتی كۆچی دوایی دادوه‌ر له‌كاتی خزمه‌تدا، مووچه‌ی خانه‌نشینی به‌قه‌د ئه‌و مووچه‌و ده‌رماڵانه‌ی ده‌بێ كه‌ وه‌ری ده‌گرت.
سێیه‌م: ده‌شێ دادوه‌ر به‌ر له‌ته‌واوكردنی ئه‌و ته‌مه‌نه‌ی كه‌ له‌ به‌ندی یه‌كه‌م له‌م مادده‌یه‌دا ده‌ستنیشان كراوه‌ یان له‌سه‌ر داوای خۆی به‌پێی حوكمه‌كانی یاسای مه‌ده‌نی یاخود له‌به‌ر هۆی ته‌ندروستی خانه‌نشین بكرێ، و حوكمه‌كانی به‌ندی (دووه‌م)ی سه‌ره‌وه‌ی له‌سه‌ر پیاده‌ ده‌كرێ.
چواره‌م: دادوه‌ری خانه‌نشین كراو مووچه‌ی مۆڵه‌ته‌ ئاساییه‌كان به‌ ته‌واوی وه‌رده‌گرێ له‌سه‌ر بنه‌مای كۆی ئه‌وه‌ی مانگانه‌یه‌ی وه‌ری ده‌گرت به‌ر له‌ خانه‌نشین كردنی، به‌ مه‌رجێك له‌ ساڵێك پتر نه‌بێت.
مادده‌ی چل وحه‌وته‌م:
دادوه‌ر بۆی هه‌یه‌ هه‌ر كاتێك ویستی ده‌ست له‌كار بكێشێته‌وه‌و له‌و باره‌شدا مافی وه‌رگرتنی مووچه‌ی خانه‌نشین بوون ورێزلێنانی به‌پێی یاسای خزمه‌ت و خانه‌نشینی مه‌ده‌نی هه‌یه‌و مافی ئه‌و مۆڵه‌تانه‌شه‌ له‌ ده‌ست نادات هه‌یه‌ كه‌ هه‌قیه‌تی.
مادده‌ی چل وهه‌شته‌م:
 داوا له‌و مافانه‌ به‌رزده‌كرێته‌وه‌ كه‌ له‌م یاسایه‌دا ده‌ركه‌وتووه‌ بۆ لیژنه‌ی كاروباری دادوه‌ری و بڕیاره‌كانیشی له‌م داوایانه‌دا قابیلی تانه‌ لێدانن له‌به‌رده‌م ده‌سته‌ی فراوان له‌ دادگای پێداچوونه‌وه‌ له‌لایه‌ن سه‌رۆكی دادگای تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ وله‌لایه‌ن ئه‌و دادوه‌ره‌ی كه‌ بڕیاره‌كه‌ی له‌ دژی ده‌ركردووه‌ له‌ماوه‌ی(30) سی رۆژ له‌ مێژووی پێڕاگه‌یاندنی و بڕیاره‌كه‌شی له‌و باره‌یه‌وه‌ بنبڕه‌.
مادده‌ی چل ونۆیه‌م:
 حوكمه‌كانی یاسای خزمه‌تی مه‌ده‌نی و یاسای خانه‌نشینی مه‌ده‌نی له‌و كاروبارانه‌ی كه‌ ده‌قی یاسایی له‌م یاسایه‌دا پێ نه‌هاتووه‌ له‌سه‌ری پیاده‌ ده‌كرێ به‌ جۆرێك نابێ له‌گه‌لأ حوكمه‌كانی ناكۆك بێت.

به‌شی شه‌شه‌م
گواستنه‌وه‌و ئینتیداب
مادده‌ی په‌نجایه‌م:
یه‌كه‌م:
1-نابێ دادوه‌ر بۆ فرمانێكی نادادوه‌ری بگوێزرێته‌وه‌ ته‌نیا مه‌گه‌ر به‌ ره‌زامه‌ندیی وبه‌ نووسینی خۆی بێت.
2-ده‌شێ دادوه‌ران له‌ پۆلی یه‌كه‌م و دووه‌م به‌ دادوه‌رانی دادگای پێداچوونه‌شه‌وه‌و به‌ ره‌زامه‌ندیی نووسراوی خۆیان و به‌ بڕیاری ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ری ئینتیداب بكرێن بۆ فرمانی راوێژكاری یاسایی له‌ سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم یاخود ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران یان سه‌رۆكایه‌تی یه‌كێك له‌ ده‌زگاكانی وه‌زاره‌تی داد یان بۆ مه‌به‌ستی ده‌رس گوتنه‌وه‌ له‌ زانكۆكان یان ده‌سته‌ نێوده‌وڵه‌تیه‌كان به‌ مه‌رجێك سیفه‌ته‌ دادوه‌رییه‌كه‌ی تێدا بمینێت.
دووه‌م: ماوه‌ی ئینتیداب كردن كه‌ له‌ به‌ندی (یه‌كه‌م)ی ئه‌م مادده‌یه‌دا هاتووه‌ نابێ له‌ سێ سالأ پتر بێت و قابیلی درێژكردنه‌وه‌یه‌ بۆ ساڵێكی دی.
سێیه‌م: له‌به‌ر به‌رژه‌وه‌ندی گشتی وبه‌ فه‌رمانی سه‌رۆكی دادگای تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ ده‌شێ دادوه‌ر ئینتیداب بكرێ بۆ كاركردن له‌ دادگایه‌كی تر ئه‌و ئینتیدابه‌ش له‌ ناوچه‌یه‌كی تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ بۆ ناوچه‌یه‌كی تر به‌ بڕیاری ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ری ده‌بێت به‌ مه‌رجێك ماوه‌ی ئینتیدابه‌كه‌ له‌ ساڵێك پتر نه‌بێ.
مادده‌ی په‌نجاو یه‌كه‌م:
گواستنه‌وه‌ی دادوه‌ران له‌ماوه‌ی مانگی ته‌مووز له‌ هه‌موو ساڵێك ده‌بێت و ده‌شێ له‌ كاتی پێویستی به‌رژه‌وه‌ندیی گشتی ئه‌و گواستنه‌وه‌یه‌ له‌و مانگه‌دا نه‌بێت وگواستنه‌وه‌كه‌ش به‌ بڕیاری ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ری وله‌سه‌ر پێشنیازی سه‌رۆكی دادگای تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ ده‌بێت.

به‌شی حه‌وته‌م
ئه‌ركی دادوه‌ران
مادده‌ی په‌نجاو دووه‌م:
یه‌كه‌م: دادوه‌ر پابه‌ندی ئه‌مانه‌ی خواره‌وه‌یه‌:
1-پاراستنی شكۆمه‌ندیی دادوه‌ری ئه‌مه‌ش به‌ پاراستنی بێ لایه‌نی وده‌ست پاكی و دووركه‌وتنه‌ له‌ هه‌موو ئه‌وانه‌ی گومان بخه‌نه‌ راستیه‌كه‌ی.
2-پاراستنی نهێنی ئه‌و كاروبارو زانیاریی وبه‌ڵگه‌نامانه‌ی كه‌ به‌ حوكمی كاره‌كه‌ی ده‌ستی ده‌كه‌وێ و په‌یوه‌سته‌ به‌ ده‌زگاكانی هه‌رێم و كه‌سایه‌تییه‌كان و، ئه‌و ئه‌ركه‌ش تا دوای ته‌واوبوونی خزمه‌ته‌كه‌شی هه‌ر ده‌مێنێ.
3-نابێ كاری بازرگانی یان هه‌ر كارێكی دیكه‌ بكات كه‌ له‌گه‌لأ كاری دادوه‌ری نه‌گونجاو بێت.
4-ده‌بێ رۆبی تایبه‌تی له‌ كاتی دادگایی كردندا له‌به‌ر بكات، ئه‌مه‌ش به‌پێی ئه‌و رێنماییانه‌یه‌ كه‌ ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ری ده‌ریان ده‌كات.
5-مانه‌وه‌ له‌ مه‌ڵبه‌ندی ئه‌و یه‌كه‌ كارگێڕییه‌ی كه‌ باره‌گای كاره‌كه‌یی لێیه‌، مه‌گه‌ر ته‌نها سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ری رێگای پێ بدات له‌ شوێنێكی دیكه‌دا نیشته‌جێ بێت له‌و بارودۆخه‌ی كه‌ خۆی هه‌ڵیده‌سه‌نگێنێ.
دووه‌م: كاركردنی دادوه‌ر له‌ ئیشی حزبی قه‌ده‌غه‌یه‌و نابێ خۆی بۆ هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی نیشتمانی یان ده‌ســـــته‌كانی خۆجێیه‌تی یان رێكخراوی ســــــیاسی بپاڵێوێ مه‌گه‌ر له‌دوای ده‌ســت له‌كار كێشانه‌وه‌ی بێت.
مادده‌ی په‌نجاو سێیه‌م:
نابێ دادوه‌ران به‌شداریی له‌ ده‌سته‌یه‌كی دادوه‌ری دا بكه‌ن كه‌ په‌یوه‌ندیی زاوایه‌تی وخزمایه‌تی تا ده‌گاته‌ پله‌ی چواره‌میان له‌ ناودا هه‌بێت و ناشبی دادوه‌ر سه‌یری تانه‌گرتن له‌ حوكمێك بكات كه‌ دادوه‌رێكی دی ده‌ری چواندووه‌و په‌یوه‌ندیی باسكراوی له‌گه‌ڵدا هه‌یه‌.


به‌شی هه‌شته‌م
سه‌رپه‌رشتی كردنی كاری دادوه‌ران وكاروباری به‌رزه‌فتكردن
لقی یه‌كه‌م
سه‌رپه‌رشتی دادوه‌ران
مادده‌ی په‌نجاو چواره‌م:
یه‌كه‌م:
1-	سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ریی مافی سه‌رپه‌رشتی و چاودێری كردنی هه‌موو دادگاو دادوه‌ران و ئه‌وانه‌ی ده‌سته‌ڵاتی دادوه‌رییان پێدراوه‌ له‌ فه‌رمانبه‌ران وده‌سته‌و لیژنه‌كانی هه‌یه‌.
2-	سه‌رپه‌رشتی و چاودێری كردن به‌هۆی سه‌رپه‌رشتیاری دادوه‌ری یان به‌هۆی دادوه‌ری ئینتیداب كراو بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ ده‌بێ.
3-	سه‌رپه‌رشتی كردنی كاره‌كانی دادگای پێداچوونه‌وه‌و دادوه‌رانی له‌لایه‌ن سه‌رۆكه‌وه‌ ئه‌نجام ده‌درێ به‌ مه‌رجێك راپۆرتێكی ساڵانه‌ له‌ باره‌ی كاره‌كانی دادگا پێشكه‌ش به‌ ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ری بكات.
دووه‌م:
1-سه‌رۆكی دادگای تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ مافی سه‌رپه‌رشتی كردن وپشكنینی هه‌موو دادگاو دادوه‌رانی له‌ ناوچه‌كه‌ی خۆی هه‌یه‌، هه‌روه‌ها بۆی هه‌یه‌ ئامۆژكارییه‌ پێویستیه‌كان وهوشیاركردنه‌وه‌ له‌باره‌ی هه‌ر شتێكی به‌ پێچه‌وانه‌ی ئه‌ركی فرمانبه‌ری و باش به‌ڕێوه‌چوونی كاره‌ كارگێریی و ژمێریارییه‌كان پێشكه‌ش بكات وده‌بێ راپۆرتی ساڵانه‌ له‌باره‌ی دادوه‌ره‌كانه‌وه‌ له‌ ناوچه‌كه‌ی خۆی به‌رزكاته‌وه‌ وهه‌موو تێبینیه‌كانی له‌باره‌ی ره‌وشتیان وشیاوییان وكاروباری كارگێڕییان له‌ دادگاكانیاندا بگرێته‌خۆ.
2-سه‌رۆكی دادگای تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ بۆی هه‌یه‌ یه‌كێك له‌ جێگره‌كانی بۆ پشكنینی هه‌ر دادگایه‌ك له‌ ناوچه‌كه‌یدا هه‌بێ ئینتیداب بكات.
مادده‌ی په‌نجاو پێنجه‌م:
پێویسته‌ ده‌سته‌كانی پێداچوونه‌وه‌و ده‌سته‌كانی دادگاكانی تێهه‌ڵچوونه‌وه‌و دادگاكانی تاوان راپۆرتی وه‌رزی رێك بخه‌ن و تێیدا ئه‌و حوكم و بڕیارانه‌ ده‌ربخه‌ن كه‌ دادوه‌ران هه‌ڵه‌ی گه‌وره‌یان تێدا كردووه‌ له‌ ئه‌نجامی نه‌زانینی پره‌نسیپه‌ سه‌ره‌تاییه‌كانی یاسا یان گوێ نه‌دان به‌و رووداوانه‌ی كه‌ له‌ كاتی وردبینی كردنی ئه‌حكام و بڕیاره‌كانی ده‌رده‌كه‌ون و، ده‌بێ وێنه‌یه‌كیان بۆ ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ری بنێرێ بۆ پاراستنی له‌ دۆســیه‌ی كه‌ســــیه‌تی ئه‌و دادوه‌ره‌دا، بۆ ئه‌وه‌ی له‌كاتی به‌رزكردنه‌وه‌و پله‌به‌رز كردنه‌وه‌دا له‌به‌ر چاو بگیرێت.
مادده‌ی په‌نجاو شه‌شه‌م:
یه‌كه‌م: سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ریی بۆی هه‌یه‌ دادوه‌ر له‌و هه‌ڵه‌ یاسایی و كارگێڕییانه‌ی ئاگادار بكاته‌وه‌ كه‌ له‌ ئه‌نجامی پشكنینی كاره‌كه‌ی ده‌رده‌كه‌ون. هه‌روه‌ها هه‌ر شتێك كه‌ رووده‌دات، پێچه‌وانه‌ی ئه‌رك و پێداویستی فرمانه‌كه‌ی بێت.
دووه‌م: بۆ سه‌رۆكی دادگای پێداچوونه‌وه‌و سه‌رۆكی دادگای تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ هه‌یه‌ دادوه‌ر له‌و هه‌ڵه‌ یاساییانه‌ی ئاگادار بكه‌نه‌وه‌ كه‌ له‌كاتی وردبینی كردنی پێداچوونه‌وه‌كاندا ده‌رده‌كه‌ون.
سێیه‌م: سه‌رۆكی دادگای پێداچوونه‌وه‌ بۆی هه‌یه‌ دادوه‌ر له‌ ناوچه‌كه‌ی له‌و سه‌رپێچیانه‌ی ئاگادار بكاته‌وه‌ كه‌ له‌ ئه‌ركه‌كانی فرمانه‌كه‌ی روو ده‌ده‌ن.
چواره‌م: ئاگادار كردنه‌وه‌ به‌ نووسراوێك ده‌بێ كه‌ ئاراسته‌ی دادوه‌ر ده‌كرێ ودانه‌یه‌كیش له‌و نووسراوه‌ به‌ ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ریی راده‌گه‌یه‌نرێ و دانه‌یه‌كی دیكه‌یشی له‌ دۆسیه‌ی كه‌سیه‌تی ده‌پارێزرێ.

لقی دووه‌م
كاروباره‌ به‌رزه‌فتیه‌كان
مادده‌ی په‌نجاو حه‌وته‌م:
یه‌كه‌م: لیژنه‌یه‌ك له‌ سێ ئه‌ندام به‌ناوی لیژنه‌ی كاروباری دادوه‌ران پێك دێ كه‌ ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ری له‌ناو ئه‌ندامانی خۆی له‌ سه‌ره‌تای هه‌موو ساڵێكدا بۆ سه‌یركردنی كاروباری به‌رزه‌فتی هه‌ڵیان ده‌بژێرێ.
دووه‌م: لیژنه‌ی كاروباری دادوه‌ران له‌ داوای به‌رزه‌فتی كه‌ له‌سه‌ر دادوه‌ر تۆمار ده‌كرێ یه‌كێك له‌م سزا به‌رزه‌فتییانه‌ی خواره‌وه‌ به‌سه‌ر دادوه‌ردا ده‌سه‌پێنێ.
1-هۆشداریی (ئینزار)، ئه‌مه‌ش دواكه‌وتنی سه‌ر مووچه‌و به‌رزكردنه‌وه‌ی بۆ ماوه‌ی شه‌ش مانگی لێده‌كه‌وێته‌وه‌.
2-دواخستنی به‌رزكردنه‌وه‌ یان سه‌رمووچه‌كه‌ی یان هه‌ردووكیان بۆ ماوه‌یه‌ك له‌ ساڵێك كه‌متر نه‌بێ و له‌ سێ ساڵیش زیاتر نه‌بێ له‌ رۆژی ده‌رچوونی برٍیاره‌كه‌وه‌، ئه‌گه‌ر ماوه‌ی یاسایی به‌رزكردنه‌وه‌كه‌ی ته‌واو بوو، ده‌نا له‌ مێژووی ته‌واوكردنیه‌وه‌ ده‌بێ.
3-كۆتایی هێنان به‌ خزمه‌ت و ئه‌م سزایه‌ش به‌سه‌ر دادوه‌ردا ده‌سه‌پێنرێ ئه‌گه‌ر حوكمێكی بنه‌بڕی به‌ سزایه‌ك له‌ دادگایه‌كی تایبه‌ت له‌ باره‌یه‌وه‌ ده‌رچووبوو له‌سه‌ر كرده‌وه‌یه‌ك كه‌ له‌گەڵ شه‌ره‌فی فرمانه‌ دادوه‌رییه‌كه‌یدا نه‌گونجێ یاخود ئه‌گه‌ر ده‌ركه‌وت له‌ دادگاییكردنێكدا كه‌ لیژنه‌ ئه‌نجامی ده‌دات دادوه‌ره‌كه‌ شیاوی به‌رده‌وام بوونی له‌ خزمه‌تی دادوه‌ریدا نیه‌ .
مادده‌ی په‌نجاو هه‌شته‌م:
 یه‌كه‌م: كۆتایی هێنان به‌ راژه‌ی دادوه‌ر به‌ بڕیاری ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ری ده‌بێ .
دووه‌م: به‌پێی حوكمه‌كانی ئه‌م یاسایه‌ هه‌ر كه‌سێك كۆتایی به‌ راژه‌كه‌ی هات بۆ دادوه‌ری ناگه‌ڕێته‌وه‌.
مادده‌ی په‌نجاو نۆیه‌م:
 یه‌كه‌م: داوای به‌رزه‌فتی له‌سه‌ر دادوه‌ر به‌پێی بڕیاری سه‌رۆكی دادگای تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ تۆمار ده‌كرێ و بۆ لیژنه‌ی كاروباری دادوه‌ران ده‌نێردرێت وه‌ ده‌بێ بڕیاره‌كه‌ ئه‌و رووداوه‌ی تێدا به‌یان بكرێ كه‌ دراوه‌ته‌ پاڵی له‌گه‌لأ ئه‌و به‌ڵگانه‌ی كه‌ ده‌یسه‌لمێنن و بڕیاره‌كه‌ش به‌ دادوه‌رو داواكاری گشتی راده‌گه‌یه‌ندرێ.
دووه‌م: 
1-لیژنه‌ی كاروباری دادوه‌ران واده‌یه‌ك دیاری ده‌كات بۆ ته‌ماشاكردنی ئه‌و داوایه‌و ده‌بێ ئه‌وكاته‌ به‌ سه‌رۆكی دادگای تێهه‌ڵچوونه‌وه‌و سه‌رۆكی داواكاری گشتی و دادوه‌ره‌كه‌ راده‌گه‌یه‌ندرێت.
2-دادگایی كردن نهێنی یه‌ و بڕیاره‌كه‌شی به‌ ئاشكرا تێده‌گه‌یه‌ندرێ.
3-دادگایی كردنه‌كه‌ به‌ ئاماده‌بوونی نوێنه‌ری سه‌رۆكی دادگای تێهه‌ڵچوونه‌وه‌و سه‌رۆكی داواكاری گشتی یان هه‌ر داواكارێكی گشتی كه‌ ته‌نسیبی ده‌كا و پێویسته‌ دادوه‌ر خۆی ئاماده‌بێ وبۆشی هه‌یه‌ پارێزه‌رێك له‌گه‌لأ خۆیدا ئاماده‌ بكات.
4- لیژنه‌ بۆی هه‌یه‌ چه‌ندی به‌باشی ده‌زانێ لێكۆڵینه‌وه‌ بكات.
5-لیژنه‌ دوای ته‌واوكردنی لێكۆڵینه‌وه‌و گوێ گرتن له‌ وته‌كانی نوێنه‌ری سه‌رۆكی دادگای تێهه‌ڵچوونه‌وه‌و داواكاری گشتی و به‌رگریی دادوه‌ر داواكه‌ یه‌كلاده‌كاته‌وه‌و بڕیاره‌كه‌ی به‌ سه‌رۆكی دادگای تێهه‌ڵچوونه‌وه‌و سه‌رۆكی داواكاری گشتی و دادوه‌ر راده‌گه‌نێ.
6-لیژنه‌ له‌ رێكاره‌كانیدا ئه‌و بنه‌مایانه‌ په‌یڕه‌و ده‌كات كه‌ له‌ یاسای بنچینه‌كانی دادگایی كردنه‌كانی سزاداندا هاتوون.
مادده‌ی شه‌سته‌م:
یه‌كه‌م: ئه‌گه‌ر لیژنه‌ی كاروباری دادوه‌ریی له‌كاتی سه‌یركردنی داوایه‌كه‌دا بۆی ده‌ركه‌وت ئه‌و كاره‌ی خراوه‌ته‌ پالأ دادوه‌ره‌كه‌ تاوانه‌ یان كه‌تنه‌، بڕیاری ناردنی بۆ دادگای تایبه‌تمه‌ند ده‌دات وهه‌موو ئه‌وراقه‌كانی بۆ ره‌وانه‌ ده‌كات دوای ئه‌وه‌ی كه‌ سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ریی ده‌ستی دادوه‌ره‌كه‌ له‌ كاره‌كه‌ی ده‌كێشێته‌وه‌، هه‌روه‌كو له‌ یاسای به‌رزه‌فتكاریی فه‌رمانبه‌رانی ده‌وڵه‌تدا یا هه‌ر یاسایه‌كی تر كه‌ جێگای ده‌گرێته‌وه‌ بڕیاری له‌سه‌ر دراوه‌.
دووه‌م: ئه‌گه‌ر دادگای تایبه‌تمه‌ند بڕیاری به‌بێ تاوانی دادوه‌ره‌كه‌، یان به‌ به‌ردانی دا یان هه‌ر بڕیارێكی دی كۆتایی به‌ داوا سزاییه‌كه‌ هێنا، پێویسته‌ لیژنه‌ به‌پێی حوكمه‌كانی ئه‌م یاسایه‌ له‌ ته‌ماشاكردنی داوا به‌رزفتكارییه‌كه‌ به‌رده‌وام بێت.
سێیه‌م: ئه‌گه‌ر دادگا بڕیاری تاوانباركردنی دادوه‌ره‌كه‌ی ده‌ركرد، پێویسته‌ لیژنه‌ سزایه‌كی به‌رزه‌فتیی گونجاو له‌گه‌لأ ئه‌و كاره‌ی دراوه‌ته‌ پاڵی بسه‌پێنێ ئه‌مه‌ش به‌پێی حوكمه‌كانی مادده‌ی (57)ی ئه‌م یاسایه‌ ده‌بێ.
مادده‌ی شه‌ست و یه‌كه‌م:
سه‌رۆكی دادگای تێهه‌ڵچوونه‌وه‌و سه‌رۆكی داواكاری گشتی و دادوه‌ره‌كه‌ به‌پێی حوكمی ئه‌م یاسایه‌ مافی ئه‌وه‌یان هه‌یه‌ له‌به‌رده‌م ده‌ستی گشتی دادگای پێداچوونه‌وه‌ تانه‌ له‌ بڕیاری لیژنه‌ی دادوه‌ران له‌ كاروباره‌ به‌رزه‌فتكارییه‌كان بده‌ن، له‌ ماوه‌ی سی رۆژ له‌ رۆژی پێڕاگه‌یاندنه‌كه‌وه‌و ده‌سته‌ی گشتیش بۆی هه‌یه‌ ئه‌گه‌ر پێویستی كرد نوێنه‌ری سه‌رۆكی دادگای تێهه‌لچوونه‌وه‌و نوێنه‌ری سه‌رۆكی داواكاری گشتی و دادوه‌ره‌كه‌ بانگ بكات تا گوێ له‌ وته‌كانیان بگرێت وپاشان بڕیاره‌كه‌ی به‌ په‌سند كردنی بڕیاری لیژنه‌ یاخود هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی یا هه‌مواركردنی ده‌رده‌كات و، بڕیاره‌كه‌شی له‌مباریه‌وه‌ بنبڕه‌.

ده‌روازه‌ی چواره‌م
حوكمه‌ جیاجیاكان
مادده‌ی شه‌ست و دووه‌م:
بودجه‌ی ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ری له‌ مانه‌ دابین ده‌كرێ:
یه‌كه‌م: ره‌سم و غه‌رامه‌ی دادوه‌ری كه‌ له‌لایه‌ن دادگاكانه‌وه‌ وه‌رده‌گیرێن.
دووه‌م: ئه‌و پاره‌یه‌ی كه‌ حكومه‌تی هه‌رێم ساڵانه‌ بۆ بودجه‌ی ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ری ته‌رخانی ده‌كات.



مادده‌ی شه‌ست و سێیه‌م:
یه‌كه‌م: ئه‌گه‌ر سه‌رۆكی دادگا یان سه‌رۆكی ده‌سته‌ ئاماده‌ نه‌بوو یاخود پایه‌كه‌ی چۆل بوو یاخود ته‌گه‌ره‌یه‌ هاته‌پێش و رێی له‌ ده‌ست به‌كاربوونی گرت، ئه‌وا كۆنترین له‌ جێگرانی یان ئه‌ندامان كاره‌كه‌ی ئه‌و ده‌كه‌ن.
دووه‌م: ئه‌گه‌ر پتر له‌ دادوه‌رێك له‌ دادگایه‌كدا هه‌بوون، كۆنترینیان ده‌بێته‌ به‌رپرسی كارگێڕیی و كاره‌كان له‌ نێوانیاندا دابه‌ش ده‌كرێ.
مادده‌ی شه‌ست وچواره‌م:
نابێ راوه‌ دووی داده‌ر بنبڕی یان له‌سه‌ر تاوانێك ده‌ستگیر بكرێ پێش وه‌رگرتنی ره‌زامه‌ندی ئه‌نجومه‌نی، ته‌نیا له‌ حاڵه‌تی ئه‌نجامدانی تاوانێكی ده‌ست ئه‌نقه‌ست نه‌بێت.
مادده‌ی شه‌ست وپێنجه‌م:
كاته‌كانی ده‌وام له‌ دادگاكان به‌ بڕیاری ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ری دیاری ده‌كرێت.
مادده‌ی شه‌ست وشه‌شه‌م:
ده‌سته‌یه‌ك به‌ناوی ده‌سته‌ی سه‌رپه‌رشتی دادوه‌ری داده‌مه‌زرێ وبه‌ ئه‌نجومه‌نی دادوه‌رییه‌وه‌ ده‌لكێ وئه‌رك و تایبه‌تمه‌ندییه‌كانی به‌ یاسا رێك ده‌خرێن.
مادده‌ی شه‌ست و حه‌وته‌م:
بۆ سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی دادوه‌ری هه‌یه‌ رێنمایی بۆ ئاسانكاری جێبه‌جێ كردنی حوكمه‌كانی ئه‌م یاسایه‌ ده‌ربچوێنێ.
مادده‌ی شه‌ست وهه‌شته‌م:
یاسای ده‌سته‌ڵاتی دادوه‌ری ژماره‌(14)ی ساڵی 1992و هه‌مواركروه‌كانی هه‌ڵده‌وه‌شێنه‌وه‌.
مادده‌ی شه‌ست ونۆیه‌م:
پێویسته‌ ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران ولایه‌نه‌ په‌یوه‌ندیداره‌كان حوكمه‌كانی ئه‌م یاسایه‌ جێبه‌جێ بكه‌ن.
مادده‌ی حه‌فتایه‌م:
كار به‌ هیچ ده‌قێكی یاسایی یا بڕیارێك ناكرێ گه‌ر له‌گه‌لأ حوكمه‌كانی ئه‌م یاسایه‌ ناكۆك بێ.
مادده‌ی حه‌فتاویه‌كه‌م:
ئه‌م یاسایه‌ له‌ رۆژی ده‌رچوونیه‌وه‌ جێبه‌جێ ده‌كرێ و له‌ رۆژنامه‌ی فه‌رمی (وه‌قائیعی كوردستان)دا بڵاو ده‌كرێته‌وه‌.


 



                                                                                              عه‌دنان موفتی
                                                                                      سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی نیشتمانیی
                                                                                             كوردستان-عیراق


هۆیه‌ پێویستییه‌كانی ده‌رچوواندی ئه‌م یاسایه‌
له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ماوه‌یه‌كی تاڕاده‌یه‌ك زۆر به‌سه‌ر ده‌رچوونی یاسای ده‌سته‌ڵاتی دادوه‌ری (هه‌رێمی كوردستان – عیراق)ی ژماره‌(14) ساڵی 1992 تێپه‌ڕیوه‌ كه‌ ده‌رچوواندنه‌كه‌ی له‌ سه‌ره‌تای دامه‌زراندنی ده‌زگا دیموكراتیه‌كانی هه‌رێمی كوردستان بووه‌و سه‌باره‌ت به‌و په‌ره‌سه‌ندنه‌ پۆزه‌تیڤه‌ گه‌ورانه‌ی له‌و ماوه‌یه‌دا هه‌موو بواره‌كان خۆیانه‌وه‌ بینیوه‌ به‌تایبه‌تی له‌لایه‌نی دادوه‌ری و فراوانبوونی دادگاكان له‌ كوردستان له‌رووی چه‌ندایه‌تی و چۆنایه‌تیه‌وه‌، ئه‌مه‌ وای خواست ناوچه‌ی تازه‌ی تێهه‌ڵچوونه‌ دابنرێن و له‌ پێناوی سه‌ربه‌خۆیی دان به‌ ده‌سته‌ڵاتی دادوه‌ری و جیاكردنه‌وه‌ی له‌ وه‌زاره‌تی داد به‌و ناوه‌ی ئه‌مه‌ی دوایی به‌شێكه‌ له‌ ده‌سته‌ڵاتی جێبه‌جێ كردن و له‌ پێناوی هینانه‌دی پره‌نسیپی لێك جیاكردنه‌وه‌ی ده‌سته‌ڵاته‌كان، ئه‌م یاسایه‌ ده‌رچووێنرا.